Waar komen al die vreemde angsten toch vandaan? (En hoe kom je er vanaf?)

De creatieve geest
De menselijke geest is bijzonder creatief in het bedenken van oplossingen, maar ook in het bedenken van problemen. Beiden passen in hetzelfde proces van ontwikkeling en vooruitgang: zonder probleem geen oplossing. Dagelijks worden we omringd door de meest vernuftige uitvindingen en creatieve uitingen. Het Internet is een goed voorbeeld van wat er uit het menselijk brein kan ontstaan. Mensen zijn meesters in het bedenken van scenario’s die een echt leven kunnen gaan leiden. Een vaardigheid die ons soms van pas komt.

Maar onze geest kan ook dingen bedenken die ons tegenwerken. Een reeks treffende voorbeelden vind je op deze site; kijk maar naar de lijst van alle verschillende angsten. De meeste mensen kunnen zich bij veel vormen van irreële angst niets voorstellen. Maar in bijna iedereen huist wel de aanleg tot onlogische, vergezochte, vooringenomen en bevooroordeelde gedachten. En wanneer we die combineren met angstprikkels wordt het aannemelijk dat ieder mens ook de potentie heeft om onlogische, vergezochte, vooringenomen en bevooroordeelde angsten te vormen.

De directe oorzaak van een irreële angst
In het geval van een angstprobleem is het een belangrijke eerste stap om te beseffen waar deze angst vandaan komt. Dat betekent niet dat we per se in het verleden hoeven te spitten om het antwoord te vinden op waaróm iemand nu specifiek bang is voor spinnen, een vliegfobie heeft of waarom iemand 30 keer in een uur zijn/haar handen moet wassen. Iedere vorm van irreële angst, paniek en/of dwang is het gevolg van een overactiviteit van het zenuwstelsel. Het angstspectrum is breed en gaat van een lichte verlegenheid tot paniekaanvallen, van een zekere mate van faalangst tot een dwangstoornis die je leven beheerst. Maar ze hebben met elkaar gemeen dat ze allemaal producten zijn van ons onbewuste zenuwstelsel, dat zichzelf een verhoogde activiteit van angst heeft aangeleerd.

Stress en leefstijl
Wanneer je lange tijd hebt blootgestaan aan stress of verwarring, of een heftige gebeurtenis hebt meegemaakt - soms in combinatie met bepaalde leefpatronen (roken, alcohol, suikerrijk eten en koffie) of overgenomen angstig gedrag uit de omgeving - raakt het zenuwstelsel overactief. Deze overactiviteit verstoort je lichaamsfuncties en dit verstoort dan weer het denken. Er ontstaat een programmafoutje en hieromheen een gedragspatroon: het onderbewuste is zelf een creatief proces gestart om de angstgevoelens te legitimeren. Dit op basis van herinneringen en associaties. Zo ontstaan de meest creatieve angsten. Maar: ze zijn een onterecht signaal van je lichaam; er is in gevallen van irreële angsten namelijk redelijkerwijs geen sprake van écht gevaar. Het zijn loze gevoelens en gedachten die er alleen maar zijn omdat je zenuwstelsel een ‘verklaring’ heeft gezocht voor de actieve conditie waarin het verkeert (je angstmechanisme is op de ‘aan’-knop blijven steken en denkt nu dat dit normaal is). Vervolgens ontstaat de neiging om iets met die angst te gaan doen, volkomen logisch. Je luistert (gehoorzaamt) naar de signalen, gaat naar therapie, spreekt over je angst, leest van alles over je angst, verbijt je over je angst, gaat zoeken naar verklaringen, vechten tegen je angst, en ga zo maar door.

Ziekte of gewoon… een gewoonte?
Dit zijn allemaal gedragspatronen die het zenuwstelsel conditioneren en actief houden, om dat te doen wat het nu heeft aangeleerd te doen. En dat is de valkuil waarin iedereen met een angstconditie steeds weer trapt. Deze informatie is heel belangrijk om te begrijpen. Wanneer je last hebt van overmatige angst, ben je niet echt bang in de zin dat je daadwerkelijk in gevaar bent. Maar je beleeft wél de sensaties en gedachten van angst. En deze zijn het product van een overactief deel van je zenuwstelsel; een activiteit die je zelf - onbedoeld - in stand houdt door er in mee te gaan, en er denkt wat mee te moeten doen. De meeste therapeuten en psychiaters vertellen dit niet aan hun patiënten. Sterker nog, ze zijn hier nauwelijks van op de hoogte. Ze behandelen angst als een psychologisch probleem of als een ziekte. Sommige psychiaters geloven nog steeds dat de oorzaak van een angstconditie een chemische disbalans is van neurotransmitters (stofjes) in de hersenen. Maar zoals de huidige moderne wetenschap bevestigt, wordt angst niet veroorzaakt door een chemische disbalans, maar is de chemische disbalans hooguit een gevolg van een overactiviteit van het zenuwstelsel. Er zijn ook therapeuten die denken dat het ligt aan een verstoring van energiebanen, dat angst een erfenis is uit een vorig leven, of mogelijk het gevolg van een contact met buitenaardse wezens. Een angstprobleem is geen van allen: het is een gedrag, een geconditioneerde gewoonte die de overactiviteit van een deel van je zenuwstelsel in stand houdt.

Criteria voor goede hulpverlening
De beste manier om van je angstklachten af te komen, is een goede coach of therapeut vinden die dit precies snapt. Daar zijn er jammer genoeg maar weinig van. De meeste therapieën, inclusief cognitieve gedragstherapie, gaan met de angst aan de slag en niet met de oorzaak. Dit heeft een contraproductief effect. Men kán wel ver komen in het beheersen van de angst, bijvoorbeeld door exposure, maar de angst gaat bijna nooit helemaal weg. Hij wordt in het meest gunstige geval ‘leefbaar’, en dat is eigenlijk het meest ongewilde effect, omdat je bij de kleinste tegenslag zo weer op je oude angstniveau zit. Medicatie is evenzeer af te raden, dit heeft alleen maar een onderdrukkend effect, is schadelijk voor de gezondheid en gaat vaak gepaard met vervelende bijwerkingen. Angst is een bewust en onderbewust aangeleerd gedragspatroon, net als nagelbijten, en leer je niet af met een pilletje. De meeste mensen krijgen hun ‘oude’ angstbeleving terug nadat ze met de medicatie stoppen.

Belangrijke stappen om angst te overkomen
De eerste stap is je angst te ontmaskeren: door de beelden en gedachten in je hoofd af te stemmen op de werkelijkheid. Vervolgens is het zaak je energie en gedachten weer te richten op dingen die je wél wilt. En dan te stoppen met je oude gedragspatroon en weer leuke activiteiten te gaan ondernemen. Zo kom je uit de cirkel en reageert jouw lichaam met nieuw, niet-angstig gedrag. Omdat het voor jouw lichaam en zenuwstelsel veel makkelijker is om niet-angstig te zijn, kan dit proces razendsnel plaatsvinden. Denk dan eerder aan dagen, dan aan weken. Het is belangrijk om een goede coach of therapeut te vinden, die precies begrijpt wat een angstconditie is en dus weet hoe je deze elimineert. Nogmaals, dit zijn er weinig en de meeste snappen er niets van (en doen dus maar wat). Ze zijn meer onderdeel van het probleem dan van de oplossing. Op deze site proberen we steeds meer goede adressen te verzamelen en te delen. Het beste adres in Nederland is Mindtuning: www.MindTuning.nl van de bekende angstcoach Pieter Frijters. Hij hielp vele bekende Nederlanders en nóg meer ‘normale’ mensen van hun angsten af. Het is in ieder geval belangrijk iets aan je probleem te doen, want last hebben van angstprobleem kost ontzettend veel levensplezier. Onnodig, want met een goede aanpak is het snel en eenvoudig op te lossen.